درآمدی روشی بر چگونگی بررسی «امر سیاسی» در منابع تاریخی ایران

«امر سیاسی» از مفاهیم سیاسی است که هم فهم نظری و هم تطبیق مصداقی‎اش، دارای ظرافت‎های علمی و فنی خاصی است. امر سیاسی رفتار یا کنشی در عرصۀ عمومی و معطوف به منافع و مصالح جمعی ناشی از رویکرد تعاملی یا تخاصمی در محدودۀ «قدرت سیاسی» است. موضوعات و مفاهیم سیاست در تاریخ با توجه به مقولۀ امر سیاسی و این پرسش که چگونه می‎توان امر سیاسی را در منابع تاریخی رصد کرد و مورد شناسایی قرارداد، در محدودۀ: 1. «قدرت سیاسی» (تعریف، ساختار، نوع، هدف، متولیان و حامیان آن)؛ 2. «کنش مردم» (نوع مواجهه آن‌ها با قدرت) است. فرضیۀ مقاله با توجه به تعریف امر سیاسی این است که می‎توان با بررسی «داده‎ها و اطلاعات در دوران کلاسیک و سنتی»، «فعالیت‎های مردم و نمودها و نگاه‎های آن‌ها در حوزۀ سیاست»، «اجزاء و طبقات قدرت و لایه‎های پنهان ساختار قدرت» و همچنین «هدف حکومت» در منابع تاریخی، موضوعات و مفاهیم مرتبط با حوزۀ امر سیاسی را استخراج کرد. در این نوشتار، محورها و برخی مستندات هرکدام از آن‌ها از منظر امر سیاسی در قالب یک چارچوب مفهومی و موضوعی ذکر شده‎است؛ چارچوب مفهومی و موضوعی که به شناخت دوران، ساختار دولت، حامیان قدرت، نوع و هدف حکومت و تصوّر مردم از قدرت سیاسی مربوط است